Voor: ouders van kinderen van 2 t/m 6 jaar die stotteren
Geschreven door: Femke de Smit van Stotterteam Tilburg
Leestijd: ca 7 minuten
‘Is hij niet te jong voor therapie?’ is een vraag die we nog geregeld horen. Deze vraag komt vanuit de verouderde gedachte dat therapie bij stotteren betekent dat een kind anders moet leren praten of dat het altijd vanzelf overgaat. Of dat een kind wel zelf gemotiveerd moet zijn. Deze gedachten kloppen niet. Voor de therapie bij jonge kinderen hebben we jouw motivatie, als ouder nodig, want ouders worden aan het werk gezet. Bij de therapiemethode waar deze blog over gaat, zijn het namelijk niet de kinderen, maar de ouders die anders leren praten! Want hoewel ouders niet de oorzaak zijn van stotteren, kunnen ze wel veel betekenen voor hun kind, in therapie en thuis.
Monitoren of behandelen
Even om het kader duidelijk te hebben: niet álle kinderen die stotteren hebben therapie nodig. Nadat de eerste stotters zijn opgemerkt kan het zijn dat we eerst een periode gaan monitoren: het actief volgen van de ontwikkeling van het stotteren. Je krijgt als ouders tips over wat helpt of juist niet helpt om het stotteren te verminderen. We starten pas met therapie bij jonge kinderen (van 2 t/m 6 jaar) wanneer ingeschat wordt dat het stotteren niet vanzelf afneemt. Als je kind echt zelf last heeft van het stotteren is het ook goed om therapie te starten. RESTART-DCM is één van de twee therapiemogelijkheden die in dat geval aanbevolen wordt vanuit de Nederlandse Richtlijn Stotteren (2020). De andere methode is het Lidcombe Programma. Daarover later meer in een volgend blog! Beide methoden blijken vanuit onderzoek ongeveer even effectief te zijn in het verminderen van het stotteren.
RESTART?
Voor wie nieuwsgierig is naar waar deze naam vandaan komt nog wat meer achtergrond. Wil je meteen meer weten over de therapie zelf, sla deze alinea gerust over!
RESTART is de afkorting van de naam van een wetenschappelijk onderzoek: Rotterdam Evaluation Study of Stuttering Therapy in preschool children- a Randomized Trial (in 2015 gepubliceerd). In deze studie werden de stottertherapiemethoden DCM en Lidcombe vergeleken. Lidcombe was al goed beschreven als therapieprogramma, maar met DCM deed elke therapeut het op zijn of haar eigen manier. Voor dit onderzoek werd de werkwijze van DCM uitgebreid beschreven, zodat alle deelnemende therapeuten op dezelfde manier de therapie goed konden uitvoeren. Daarom werd die therapie vanaf dat moment RESTART-DCM genoemd.
DCM?
Deze alinea moet je wel even lezen om het idee van de therapie goed te kunnen begrijpen. De afkorting DCM staat voor het DC-Model. De D staat voor Demands, ofwel Verwachtingen en de C staat voor Capacities, ofwel Mogelijkheden. Ieder kind heeft bepaalde Mogelijkheden, ook wel vaardigheden genoemd. Het gaat ons hier vooral om Mogelijkheden om vlot en gemakkelijk door te kunnen praten, te kunnen communiceren met anderen en emoties te kunnen uiten. Zeker in de leeftijd tussen 2 en 6 jaar leren kinderen deze vaardigheden razendsnel. Bijvoorbeeld de Mogelijkheid om woorden te begrijpen of de Mogelijkheid om de lippen, tong en andere praatspieren zo te bewegen om woorden uit te spreken. Ieder kind heeft ook te maken met Verwachtingen: het is netjes om ‘dankuwel’ te zeggen bij de bakker, oma wil graag horen ‘wat je allemaal op school hebt gedaan deze week’. Een ander soort Verwachting hangt samen met de groeiende Mogelijkheden: als je langere zinnen leert, ga je automatisch wat sneller spreken en dus móet je mond snellere bewegingen kunnen maken. Er komen dus in korte tijd veel Verwachtingen bij. We denken dat het spreeksysteem van kinderen met aanleg voor stotteren hier gevoelig voor is. Als de Mogelijkheden van het spreeksysteem op dat moment tekort schieten in vergelijking met de Verwachtingen binnen de situatie dan kan stotteren ontstaan.
Balans
Iedereen herkent denk ik wel de situatie dat je iets moeilijker vindt als er nét iets teveel Verwachtingen zijn. Bijvoorbeeld: je kan best een bal vangen, maar als er in een heel hoog tempo ballen op je afgeschoten worden vang je ze niet allemaal meer. De Verwachting is dan té hoog (te zwaar) in vergelijking met jouw Mogelijkheden om die ballen te vangen. Verwachting en Mogelijkheid zijn niet met elkaar in balans. En stel nou dat je gewoon niet zo handig bent met ballen vangen. Ook als er dan op een rustig tempo ballen naar je gegooid worden laat je waarschijnlijk meerdere ballen vallen. Dit is te vergelijken met stotteren. De Mogelijkheid om alle woorden altijd vlot en gemakkelijk uit te spreken is (nog) minder sterk ontwikkeld bij de kinderen die stotteren. Ook normale Verwachtingen zoals die er in elk gemiddeld gezin zijn, zijn dan al te hoog en daardoor worden de stotters uitgelokt. Dit geeft dus nogmaals aan dat de oorzaak niet bij de omgeving ligt.
Stotteren en huisstofmijtallergie
Een andere mooie vergelijking is afkomstig van de Amerikaanse professor Nan Bernstein-Ratner en wordt vaak gebruikt door Ellen Laroes, RESTART-DCM-trainer: de huisstofmijtallergie. Dit is een kwetsbaarheid die bij het kind ligt en waar hij/zij niks aan kan doen. Geen enkele arts zal daarom het kind adviseren eens beter zijn best te doen niet zo te niezen en snotteren. Als je kind huisstofmijtallergie heeft betekent dat ook niet dat je als ouders het huis niet netjes houdt of dat het thuis vast een stoffige bende zal zijn. De ouders kunnen echter wel de omgeving beïnvloeden: extra vaak stoffen en stofzuigen, speciale hoezen om het beddengoed, enzovoorts. Dat helpt wél in het verminderen van de klachten. Bij sommige kinderen gaat de allergie helemaal over, bij anderen niet. Daar heb je niet volledig invloed op. Bij stotteren is het net zo. Ook bij stotteren heb je als ouder verschillende tools om het stotteren te verminderen, één van de sterke tools is de RESTART-DCM-therapie.
Hoe ziet de therapie eruit?
Na deze uitgebreide uitleg over het DC-model ben je vast nieuwsgierig geworden naar hoe deze stottertherapie er dan uit ziet. Bij de start van therapie onderzoeken we hoe bij jouw kind de balans is tussen de Verwachtingen en Mogelijkheden en waardoor het stotteren wordt getriggerd. We starten hierna met een wekelijkse therapieafspraak waarin we jou stap voor stap leren hoe je de Verwachtingen kan verlagen. Thuis ga je dagelijks 15 minuten 1-op-1 met je kind spelen of een andere afgesproken activiteit doen. Die tijd is oefentijd, oefentijd voor jou als ouder dus. En speeltijd voor je kind. Vaak merk je al snel dat op die momenten het stotteren minder is. Je oefent één ding per keer, lukt dat dan bespreken we hoe je dit op andere momenten ook kan toepassen, zodat je ook op die momenten het stotteren kan laten afnemen.
Fase I: Verwachtingen verlagen
Even concreet: We starten met het spreken zelf; hoe kan daarin de Verwachting omlaag? Vaak leren we je als eerste om trager te spreken. Het is namelijk heel normaal dat het spreektempo uit balans is. Ouders spreken nou eenmaal sneller dan kinderen. Bij veel kinderen die stotteren is dat normale spreektempo echter al een trigger voor het stotteren. Dus we trainen je dan als ouder om te vertragen. Het kan zijn dat je kind zelf ook langzamer gaat spreken. Dat is prima, maar het hoeft niet! Wat doen we nog meer? Nu wordt het maatwerk, want wat voor het ene kind een trigger voor stotteren is, is het voor het andere kind niet. Mogelijk oefenen we ook met minder vragen stellen of is het handig om te leren hoe je de trigger van heftige emoties af kan halen voor je kind. Als de emoties behapbaar zijn is het erover praten of ze uiten ook gemakkelijker. Als je kind tijdens of na deze eerste fase van therapie al niet meer stottert, kunnen we langzaam afbouwen en na een tijd ook weer het gewone spreektempo terugpakken. Therapie is tenslotte niet voor het hele leven.
Fase II: Mogelijkheden versterken
Wanneer stotteren nog verder verminderd kan worden én jullie thuis de Verwachtingen laag hebben, dan kijken we of we de Mogelijkheden kunnen versterken. Even terug naar de huisstofmijtallergie. Behalve de omgeving aanpassen is het soms ook mogelijk het immuunsysteem een beetje te helpen met pillen of injecties. Dat kan de kinderen bij wie de allergie niet vanzelf overgaat helpen minder gevoelig voor de allergie te zijn. Bij stotteren is het net zo, alleen gaat het dan over bijvoorbeeld het spraaksysteem wat versterkt kan worden met gerichte oefeningen. Nog altijd met verlaagde Verwachtingen vanuit de omgeving. Ja, papa en mama, hou vol! Ook kan het soms goed zijn om het taalsysteem extra te versterken. Of leren we kinderen beter omgaan met emoties die het stotteren triggeren. Opnieuw alles afhankelijk van wat voor jouw kind de triggers zijn voor stotteren.
Fase III: Variëren met spreken
Blijft het stotteren nog steeds behoorlijk aanwezig, dan kan nog aandacht besteed worden aan het stotteren en praten zelf. Je kind leert hierbij dat stotteren oké is en dat het op verschillende manieren kan: bijvoorbeeld gespannen en ontspannen. Door spelenderwijs met stotteren en leren over spreken bezig te zijn ontwikkelt je kind meer vertrouwen en raakt hij of zij minder snel de controle in het praten helemaal kwijt.
Tot slot
Geen enkele therapie is 100% effectief. Hoewel bij veel kinderen het stotteren verdwijnt of flink afneemt, zijn er ook kinderen die na de RESTART-DCM therapie blijven stotteren. Vaak hindert het hen dan helemaal niet (meer) omdat het praten, ook met stotters makkelijk en goed communicatief kan zijn. Het is dan gewoon de manier waarop ze praten en meestal is dat voor iedereen oké. Per slot van rekening zijn de Verwachtingen ook flink verlaagd en dat geeft vaak al rust.
©Stotterteam Tilburg – delen van deze tekst mag, graag zelfs! Vermeld dan wel de link en/of onze naam erbij. Ga voor meer informatie over de therapie naar: www.restartdcm.nl.
