Voor: ouders en leerkrachten
Geschreven door: Femke de Smit van Stotterteam Tilburg
Leestijd: ca 3,5 minuut
‘Op school gaat het eigenlijk heel goed, alleen voor het lezen zit hij in een extra oefengroepje’. ‘De DMT moet ik nog een keer doen, want daar scoor ik steeds onvoldoende op’. Gelukkig horen we dit soort opmerkingen steeds minder. Steeds meer leerkrachten weten hoe je moet omgaan met stotteren bij lezen. Over spanning, toetsen en plezier in lezen. Alles even op een rijtje.
Oplopende spanning
Niet elk kind dat stottert, stottert ook bij lezen. Voor kinderen bij wie dat wel gebeurt, kan lezen op school zorgen voor veel spanning. Vooral wanneer er op het rijtje af hardop voorgelezen moet worden. Volwassenen herinneren zich soms nog hoe ze snel berekenden bij welke zin zij aan de beurt zouden zijn. Bij elke beurt liep de spanning op. De tekst die anderen voorlazen werd niet meer gehoord. Alle aandacht was bij die ene zin die straks voorgelezen moest worden. En als het moment daar was viel een stilte… nu moest het gebeuren. Ondanks dat de zin al tig keer in het hoofd geoefend was lukte het uitspreken niet zoals gehoopt. Het spreken blokkeerde. De stilte vulde de klas. De blikken waren voelbaar. Geschuifel en gegniffel. En als de zin voorbij was nam de buurvrouw het vlot over en kabbelde het verhaal weer rustig voort. Het was weer niet gelukt.
Stotterend lezen is ook lezen
Hoe kunnen we de huidige jonge lezers deze ervaring besparen? Allereerst door openheid en acceptatie. Wanneer stotteren bespreekbaar is en een leerling weet dat het niet erg is als er een stotter komt bij het lezen dan valt al een deel van de spanning weg. Ten tweede kan het helpen als de leerling mee kan denken. Vindt hij het fijn om als eerste te lezen? Kan de druk wat verminderd worden door in groepjes of tweetallen hardop te lezen? Of heeft de leerling zelf ideeën? Tot slot is het prettig als de leerling neutrale feedback krijgt. Dus niet: ‘Hé zie je wel, dat ging helemaal vloeiend, je kan het wel’, maar ‘Bijzonder hè, dat het stotteren er soms wel is met lezen en soms helemaal niet, dat is echt typisch aan stotteren’. Zo blijft lezen net als spreken een activiteit waarbij de stotters soms gebeuren.
Lage score op technisch lezen
Er zijn twee CITO-toetsen voor leerlingen van groep 3 t/m midden groep 8 waarmee het niveau van technisch lezen wordt bepaald: de Drie Minuten Toets (DMT) en de AVI-toets. Voor wie niet bekend is met deze leestoetsen even een uitleg. Bij de DMT zijn 3 leeskaarten die elk gedurende 1 minuut hardop voorgelezen moeten worden. Er moeten zoveel mogelijk woorden foutloos gelezen worden. De leerling krijgt een instructie en de tijdswaarneming wordt gestart. Bij de AVI-toets moet een korte tekst hardop, nauwkeurig en vlot gelezen worden. Het is logisch dat gestotterde woorden meer tijd kosten en dus zorgen voor een lagere score. Niet terecht en frustrerend voor de leerling. Soms stotteren kinderen niet als ze de toets fluisterend voorlezen of als er geen nadruk wordt gelegd op het ‘zo snel mogelijk’ moeten lezen. Dit geldt echter niet voor alle kinderen.
DMT ongeschikt bij stotteren
Er worden vanuit CITO enkele groepen kinderen genoemd voor wie de DMT geen optimaal onderzoeksinstrument is. Voor anderstalige kinderen of kinderen die het Nederlands nog onvoldoende beheersen is de DMT ongeschikt. Ook voor kinderen met ernstige spraakmoeilijkheden geldt dit, omdat een verkeerde uitspraak een vertekend beeld geeft van de technische leesvaardigheid van kinderen. Kinderen met een visuele beperking mogen langer over het lezen doen dan andere kinderen. Kinderen die stotteren worden niet expliciet genoemd, maar het lijkt logisch om die aan dit rijtje toe te voegen. Ofwel ze mogen er langer over doen ofwel de DMT is ongeschikt. Hetzelfde geldt voor de AVI-toets wat betreft het tempolezen.
Alternatieven
Een alternatief voor de DMT en AVI-toetsen was de CITO Leestechniek- of Leestempotoets waarbij stil gelezen kan worden. Deze wordt echter per schooljaar 2023-2024 niet meer aangeboden vanuit CITO. Is het nodig om een alternatief te zoeken om snellezen te toetsen als onderdeel van technisch lezen? Er gaan namelijk ook stemmen op om het snellezen helemaal te schrappen uit het leesonderwijs.
Het Leerlingvolgsysteem IEP (Inzicht Eigen Profiel) heeft dit bijvoorbeeld al gedaan. Snel lezen is namelijk geen voorwaarde om te komen tot begrijpend lezen. Binnen IEP wordt technisch lezen getoetst met twee teksten waarbij leestechniek en leesexpressie gemeten worden. Bij leestechniek gaat het om het goed lezen van de woorden in de tekst. Leesexpressie bekijkt of met de juiste expressie en vloeiendheid wordt gelezen. Een leerkracht moet dus goed het onderscheid tussen stotteren en onvloeiend technisch lezen kunnen onderscheiden. De leerling moet weten dat vloeiend niet betekent ‘zonder stotters’. Als aan die voorwaarden wordt voldaan lijkt voor kinderen die bij het lezen stotteren de testmethode vanuit IEP gunstiger dan die vanuit CITO. Wat ook kan is dat de leerkracht de DMT of AVI niet scoort op tempo met als reden dat er stotteren was tijdens de afname. We zien dat veel leerkrachten dit al doen.
Leesplezier
Leesproblemen die bestaan naast het stotteren, moeten natuurlijk niet gemist worden. Ze kunnen beiden het plezier in lezen verminderen. Daarom is een goede niveaubepaling van het technisch lezen zeker van belang. Wanneer dit erg moeilijk is, kan ons stotterteam ingeschakeld worden voor een beoordeling van het lezen en advisering aan de leerkracht of intern begeleider van school. Zodat ook lezen met stotters leuk blijft.
©Stotterteam Tilburg – delen van deze tekst mag, graag zelfs! Vermeld dan wel de link en/of onze naam erbij.
